Η Σκλήρυνση κατά πλάκας είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, που επηρεάζει την όραση και τις αισθητικοκινητικές δεξιότητες. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της νόσου μπορεί να είναι γενετικοί ή περιβαλλοντικοί, όπως ορισμένοι ιοί, το κάπνισμα, η μειωμένη έκθεση στον ήλιο (που σχετίζεται με έλλειψη βιταμίνης D), η παχυσαρκία και η διατροφή. Στη σύγχρονη βιβλιογραφία αναφέρονται διατροφικές παρεμβάσεις, οι οποίες φαίνονται αρκετά υποσχόμενες στην εξέλιξη της νόσου. Φυσικά, χρειάζονται μεγάλες κλινικές μελέτες για να εξάγουμε σίγουρα και ασφαλή συμπεράσματα αναφορικά με τη σχέση σκλήρυνσης κατά πλάκας και διατροφής, αλλά αξίζει να ρίξουμε μία ματιά στα μέχρι τώρα δεδομένα.
Οξειδωτικό στρες
Το οξειδωτικό στρες συναντάται σε όλες τις μορφές σκλήρυνσης κατά πλάκας. Είναι γνωστό ότι το οξειδωτικό στρες προάγει τη φλεγμονή στον οργανισμό. Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά τη σκλήρυνση κατά πλάκας, οδηγεί σε καταστροφή της μυελίνης και τελικά θάνατο των κυττάρων. Η καταστροφή της μυελίνης (απομυελίνωση) παίζει κεντρικό ρόλο στη σκλύρηνση κατά πλάκας, καθώς πρόκειται για το «προστατευτικό περίβλημα» των νευρώνων, το οποίο βοηθά στην μετάδοση των μηνυμάτων από και πρός τον εγκέφαλο.
Τροφές με υψηλή αντιοξειδωτική ικανότητα κατέχουν κεντρικό ρόλο στη σχέση σκλύρηνσης κατά πλάκας και διατροφής. Φαίνεται ότι τέτοιες τροφές μπορεί να ρυθμίσουν τη δραστηριότητα των φλεγμονοδών κυττάρων, μειώνοντας έτσι τη φλεγμονή και μετριάζοντας το οξειδωτικό στρες. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να προληφθεί η χρόνια απομυελίνωση και η βλάβη των νευροαξόνων.
Συστατικά των τροφών με υψηλή αντιοξειδωτική ικανότητα
Κουρκουμίνη
Η κουρκουμίνη, που αποτελεί συστατικό του κουκουμά φαίνεται να έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες σε ασθένειες όπως το Alzheimer, η νόσος Πάρκινσον και η Σκλήρυνση κατά πλάκας. Μελέτες σε ζώα έδειξαν ότι η κουρκουμίνη μπορεί να προστατέψει το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα από τα φλεγμονώδη κύτταρα και να μειώσει τη σοβαρότητα της κλινικής εικόνας.
Μελατονίνη
Η μελατονίνη παράγεται στον οργανισμό, όταν βρισκόμαστε στο σκοτάδι και συντίθεται μέσω της τρυπτοφάνης, που είναι ένα από τα απαραίτητα για τον άνθρωπο αμινοξέα. Παράλληλα, μπορούμε να προσλαμβάνουμε μελατονίνη μέσα από τροφές που αποτελούν καλές πηγές της. Τέτοιες τροφές είναι ο σολομός, τα αυγά, οι καρποί και οι σπόροι, καθώς και τα προϊόντα σόγιας.
Βιταμίνη D
Η βιταμίνη D έχει ανοσορυθμιστική δράση και προστατεύει ενάντια στο οξειδωτικό στρες. Είναι συχνό φαινόμενο οι ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας να παρουσιάζουν έλλειψη σε βιατμίνη D. Η εξέλιξη και η υποτροπή της νόσου φαίνεται να σχετίζονται με τα χαμηλά επίπεδα αυτής της βιταμίνης. Παρόλο που τα αποτελέσματα πολλών μελετών δεν παρουσιάζουν συνοχή, μία ασφαλής συμπληρωματική δόση, τουλάχιστον 4000 μονάδων (IU) την ημέρα φαίνεται να έχει βοηθητική επίδραση στη μείωση των ανεπιθύμητων συμπτωμάτων.
Βιταμίνη Α
Η σχέση της βιταμίνης Α με τη Σκλήρυνση κατά πλάκας δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί. Μελέτες σε ποντίκια έχουν δείξει ότι ίσως υπάρχει μία συσχέτιση όσον αφορά στην ανοσορύθμιση. Επιπλέον, φαίνεται πως υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης Α στο πλάσμα και της ανάπτυξης της νόσου. Μία τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή έδειξε ότι οι ασθενείς με σκλήρυνση που έλαβαν συμπληρωματικά μία υψηλή δόση βιταμίνης Α (400 IU/ημέρα) επωφελήθηκαν με μείωση της κούρασης και της κατάθλιψης και βελτίωση των γνωστικών λειτουργιών.
Ω-3 λιπαρά οξέα
Αποτελούν ίσως τις πιο γνωστές αντιοφλεγμονώδεις ενώσεις και βρίσκονται κυρίως σε ψάρια, αλλά και καρπούς ή σπόρους. Φαίνεται ότι μία διατροφή πλούσια σε αυτά τα τρόφιμα έχει προστατευτική δράση απέναντι στην απομυελίνωση. Σε μελέτες σε ζώα φαίνεται, μάλιστα, ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα βοηθούν στην επαναμυελίνωση των νευρώνων, αλλά και στην ανοσορύθμιση, μείωση της φλεγμονής και προστασία των νευρικών κυττάρων.
Πολυφαινόλες
Οι πολυφαινόλες είναι ακόμα μία σημαντική οικογένεια ενώσεων, που έχει αποδειχτεί ότι τροποποιεί την ανοσολογική απόκριση, καθώς επηρεάζει την έκφραση συγκεκριμένων γονιδίων και οδηγεί έτσι τον οργανισμό σε παραγωγή αντιοξειδωτικών ενζύμων. Φαίνεται ότι οι πολυφαινόλες έχουν την ικανότητα να προστατεύσουν τους νευρώνες και τους βοηθούν να επιζήσουν. Οι πολυφαινόλες βρίσκονται άφθονες σε φρούτα, λαχανικά, στο κρασί, το κακάο και το τσάι.
Υγεία του εντέρου
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση πρε- και προβιοτικών από ασθενείς με Σκλήρυνση κατά πλάκας οδηγεί σε μείωση των δεικτών φλεγμονής, διατήρηση της ομοιόστασης του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και βελτίωση της εντερικής μικροχλωρίδας. Η επίδραση των προ- και πρεβιοτικών έχει μελετηθεί και για άλλες αυτοάνοσες καταστάσεις και φαίνεται να έχουν ωφέλιμη επίδραση.
Πρεβιοτικά
Πρόκειται για ολιγοσακχαρίτες που δεν μπορούν να διασπαστούν από τον άνθρωπο και ζυμώνονται από τα βακτήρια του εντέρου.Υπάρχουν κυρίως σε όσπρια, δημητριακά ολικής και γαλακτοκομικά όπως το γιαούρτι. Γενικά, μία δίαιτα πλούσια σε πρεβιοτικά είναι μία δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες, έτσι συστήνεται η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, καρπών και προϊόντων ολικής άλεσης.
Προβιοτικά
Είναι γνωστό ότι τα προϊόντα ζύμωσης από βακτήρια, όπως το γιαούρτι, αποτελούν καλές πηγές προβιοτικών. Επιπλέον, μπορεί κανείς να βρει προβιοτικά σε μεγάλες συγκεντρώσεις και ποικιλία στελεχών σε συμπληρώματα διατροφής. Συμβουλέψου τον διατροφολόγο σου ή το γιατρό σου.
Ποιες τροφές θα πρέπει να αποφεύγονται;
Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα, τα οποία βρίσκονται σε ζωικά τρόφιμα όπως το κόκκινο κρέας και τα γαλακτοκομικά, φαίνεται να έχουν προφλεγμονώδη επίδραση στον οργανισμό, οδηγώντας σε χρόνια φλεγμονή. Επίσης, τόσο τα κορεσμένα όσο και τα trans λιαπρά οξέα επηρεάζουν αρνητικά το μικροβίωμα του εντέρου προκαλώντας αυτό που αποκαλούμε εντερική δυσβίωση. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την υψηλή κατανάλωση αλατιού και ελεύθερων σακχάρων που παρατηρείται στην δυτικού τύπου διατροφή (ζάχαρη, αναψυκτικά, επεξεργασμένα δημητριακά) οδηγούν σε παραγωγή φλεγμονοδών κυττάρων και κυτοκινών. Έχει βρεθεί, επίσης, ότι ορισμένες πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος ίσως σχετίζονται με την παθογένεια της νόσου.
Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας, υπάρχουν αρκετά ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν τη σχέση σκλύρηνσης κατά πλάκας και διατροφής. Σε γενικές γραμμές, οι ασθενείς με Σκλκήρυνση κατά πλάκας είναι καλό να ακολουθούν μία ποικίλη διατροφή μεσογειακού τύπου, πλούσια σε καλά λιπαρά και άπαχες πηγές πρωτεΐνης, με έμφαση σε τροφές με έντονη αντιοξειδωτική ικανότητα.
Τροφές που χρειάζεται να καταναλώνουν οι ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας
Φρούτα και λαχανικά σε ποικιλία
Αυγά
Ψάρια
Καρπούς και σπόρους
Όσπρια
Άπαχο κρέας
Ελαιόλαδο (ωμό)
Γιαούρτι
Τσάι
Κακάο
Τροφές που χρειάζεται να αποφεύγουν οι ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας
Κόκκινα κρέας
Ζωικά προϊόντα υψηλά σε λιπαρά (τυριά, βούτυρο, κρέμα γάλακτος)
Επεξεργασμένα φυτικά λίπη (trans λιπαρά)
Ζάχαρη
Ζαχαρούχα αναψυκτικά
Βιομηχανοποιημένα τρόφιμα που περιέχουν απλά σάκχαρα
Γάλα (πιθανόν)
Αλάτι
Πηγές:
Stoiloudis P, Kesidou E, Bakirtzis C, Sintila SA, Konstantinidou N, Boziki M, Grigoriadis N. The Role of Diet and Interventions on Multiple Sclerosis: A Review. Nutrients. 2022 Mar 9;14(6):1150. doi: 10.3390/nu14061150. PMID: 35334810; PMCID: PMC8955724.
https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/multiple-sclerosis
