Η ασφάλεια και η υγεία των παιδιών είναι η πρώτη προτεραιότητα για κάθε γονέα. Σε αυτό το πλαίσιο, το να ετοιμάζουμε το σνακ για το σχολείο από το σπίτι είναι η καλύτερη επιλογή, αφού είναι σίγουρα πιο ασφαλής και υγιεινή από οτιδήποτε έτοιμο κυκλοφορεί στο εμπόριο. Ακόμα και έτσι όμως, δεν παύουν να υπάρχουν κίνδυνοι τους οποίους συχνά οι γονείς δεν λαμβάνουμε υπόψη.
Δείτε παρακάτω
- Ποιους κινδύνους κρύβει η προετοιμασία του σχολικού σνακ από το σπίτι
- Πώς μπορείτε να εξασφαλίσετε την υγιεινή και ασφάλεια των σπιτικών σνακ για το σχολείο
- Πώς μπορείτε να εκπαιδεύσετε τα παιδιά σας στην ασφαλή διαχείριση και κατανάλωση των τροφίμων
Ποιους κινδύνους μπορεί να φέρουν τα σνακ που προετοιμάζονται από το σπίτι για το σχολείο;
Οι κίνδυνοι συνοψίζονται σε 4 κατηγορίες:
– μικροβιολογικοί κίνδυνοι
– χημικοί κίνδυνοι
– φυσικοί κίνδυνοι
– αλλεργιογόνα
Μικροβιολογικοί κίνδυνοι
Τα μικρόβια ζουν παντού γύρω μας, επάνω μας και μέσα μας. Τα τρόφιμα φέρουν πάρα πολλά μικρόβια, από τα οποία κάποια είναι παθογόνα για τον άνθρωπο και μπορεί να προκαλέσουν από μια απλή τροφική δηλητηρίαση ως και σοβαρές λοιμώξεις. Για να προστατεύσουμε τα παιδιά από την έκθεση σε τέτοιους παθογόνους μικροοργανισμούς, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε κάθε βήμα που αφορά την προετοιμασία του σνακ για το σχολείο.
1ο βήμα: Αγορά πρώτων υλών
Ξεκινώντας από την επιλογή των προϊόντων,θα πρέπει να εξασφαλίζουμε ότι τα τρόφιμα που αγοράζουμε βρίσκονται σε άριστη κατάσταση τη στιγμή της αγοράς και προέρχονται από καθαρούς χώρους (καταστήματα) όπου τηρούνται οι αρχές υγιεινής και ασφάλειας των τροφίμων. Πρακτικά αυτό σημαίνει να κάνουμε ένα μικρό «έλεγχο» κάθε φορά που πηγαίνουμε στο σούπερ μάρκετ. Είναι τα ράφια καθαρά; Οι πάγκοι που κόβουν το τυρί; Φοράνε γάντια οι υπάλληλοι;
2ο βήμα: Συντήρηση
Στη συνέχεια, η συντήρηση των πρώτων υλών στο σπίτι θα πρέπει να γίνεται με βάση τις οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία του κάθε τροφίμου. Επιπλέον, θα πρέπει να δίνεται προσοχή στην οργάνωση του οικιακού μας ψυγείου και στην τοποθέτηση των τροφίμων σε αυτό. Τοποθετήστε τα τρόφιμα κατά ομάδες, στα κατάλληλα ράφια/συρτάρια, ώστε να ελαχιστοποιήσετε τις πιθανότητες διασταυρούμενης επιμόλυνσης μεταξύ διαφορετικών τροφίμων.
Για παράδειγμα, αν αγοράσετε ωμό κρέας και το τοποθετήσετε στο ράφι με το τυρί, στο ψυγείο, είναι πιθανό το τυρί να επιμολυνθεί από παθογόνους μικροοργανισμούς που πιθανόν να βρίσκονται σε μεγάλη συγκέντρωση στο ωμό κρέας. Έτσι, λόγω του ότι το τυρί καταναλώνεται συνήθως άψητο, θα είναι πολύ εύκολο να υπάρξει κάποια προσβολή από το παθογόνο βακτήριο. Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι τα μικρά παιδιά είναι πιο ευάλωτα από τους υγιείς ενήλικες και θα πρέπει να προστατεύονται πιο αυστηρά. Να τονίσουμε επίσης, πως η θερμοκρασία του ψυγείου θα πρέπει να ελέγχεται συχνά, καθώς τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης και λοιπά ευπαθή τρόφιμα συντηρούνται σε θερμοκρασία μικρότερη ή ίση των 5οC.
3ο βήμα: Παρασκευή
Η προετοιμασία του σνακ θα πρέπει να γίνεται σε καθαρό πάγκο, με καθαρά σκεύη και πλυμένα χέρια. Προσοχή θα πρέπει να δίνεται, και πάλι, στις πρώτες ύλες που βρίσκονται στο ψυγείο. Εάν παρατηρήσετε σημάδια αλλοίωσης ή διαφορετική από τη συνηθισμένη οσμή, είναι προτιμότερο να ετοιμάσετε κάτι άλλο για το παιδί σας, χωρίς να ρισκάρετε την ασφάλεια του. Να ελέγχετε πάντα την ημερομηνία λήξης, ακόμη και αν αγοράσατε το προϊόν την ίδια μέρα (υπάρχει η πιθανότητα να ξεχάσατε να το τσεκάρετε αυτό κατά τη βόλτα στο σούπερ μάρκετ). Φυσικά, δεν αποκλείεται να υπάρξει αλλοίωση και πριν από αυτή την ημερομηνία, γι’ αυτό εμπιστευθείτε τις αισθήσεις σας.
4ο βήμα: Ποιο είναι το σωστό timing;
Το σνακ για το σχολείο (πχ. Τοστ/σάντουιτς), ιδανικά ετοιμάζεται το πρωί, πριν την αναχώρηση για το σχολείο. Αν το σάντουιτς είναι κρύο τότε θα πρέπει να διατηρηθεί κρύο μέχρι τη στιγμή που το παιδί θα το καταναλώσει. Οι θερμοκρασία δωματίου η οποία είναι σχεδόν σταθερή χειμώνα-καλοκαίρι (25°C) εξασφαλίζει ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών. Για τον λόγο αυτό τα τρόφιμα δε θα πρέπει να μένουν σε αυτή τη θερμοκρασία για πολλή ώρα. Ειδικά αν το σνακ είναι έτοιμο για κατανάλωση και δεν προβλέπεται να ψηθεί ή ξαναζεσταθεί πριν το παιδί το καταναλώσει, θα πρέπει να εξασφαλίζεται η αυστηρή τήρηση της ψυκτικής αλυσίδας.
Η επαναθέρμανση των τροφίμων θα πρέπει να γίνεται ακριβώς πριν την κατανάλωση. Για παράδειγμα αν μείνει πίτσα από το προηγούμενο βράδυ και δώσουμε στο παιδί ένα κομμάτι σαν σχολικό σνακ, είναι καλύτερο να παραμείνει σε χαμηλή θερμοκρασία (ψυγείο ή ισοθερμικό τσαντάκι) και να ξαναζεσταθεί ακριβώς πριν το παιδί το καταναλώσει.
Αν το τρόφιμο έχει ψηθεί πχ. Ψημένο τοστ ή τυρόπιτα τότε μπορεί να διατηρηθεί εκτός ψυγείου για διάστημα τεσσάρων ωρών από την παρασκευή του. Αν έως τότε δεν καταναλωθεί θα πρέπει να μπει στο ψυγείο. Σε περίπτωση που το σχολείο δεν διαθέτει ψυγείο, που να μπορούν να χρησιμοποιούν οι μαθητές, τότε συστήνεται να δίνετε στα παιδιά κάποιο σνακ από πρώτες ύλες, οι οποίες δεν είναι τόσο ευαλλοίωτες όσο το τυρί και τα αλλαντικά.
Ασφαλή σνακ αποτελούν οι μπάρες δημητριακών, το σπιτικό κέικ (αλμυρό ή γλυκό), τα κριτσίνια ή κράκερς, φρέσκα φρούτα όπως η μπανάνα (δεν χρειάζεται πλύσιμο) ή αποξηραμένα, καθώς και ξηροί καρποί.
Το βραστό αυγό θα πρέπει να είναι βρασμένο καλά (10’) ώστε να έχει σφίξει εντελώς και να μπορεί να διατηρηθεί για κάποιες ώρες εκτός ψυγείου. Διαφορετικά, μια καλή λύση είναι η ομελέτα, αρκεί να είναι και αυτή καλά ψημένη.
Αν θέλετε να δώσετε στο παιδί γάλα είναι καλύτερο να το δώσετε με τη μορφή porridge, καθώς θα έχει βράσει και θα είναι λιγότερο ευαλλοίωτο. Το ωμό τυρί και τα ωμά αλλαντικά καλύτερα να αποφεύγονται, όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα ψύξης. Εναλλακτικά, μπορείτε να αγοράσετε ισοθερμικά τσαντάκια και παγοκύστες που θα διατηρήσουν τα τρόφιμα σε κατάλληλη θερμοκρασία ως τη στιγμή της κατανάλωσης.
Όσο για τα φρέσκα φρούτα ή λαχανικά τα οποία χρειάζεται να πλυθούν, είναι καλύτερο να πλένονται από το ίδιο το παιδί, πριν την κατανάλωση και όχι από το σπίτι. Οι μικροοργανισμοί παραμένουν σε μειωμένα επίπεδα, μετά το πλύσιμο και πολλαπλασιάζονται κατά τις ώρες που «περιμένουν» μέσα στην τσάντα έως ότου καταναλωθούν. Δώστε στο παιδί σαφείς οδηγίες για το πλύσιμο τόσο των τροφίμων όσο και των χεριών του. Επιπλέον, είναι προτιμότερο να μην δίνετε φρούτα ή λαχανικά κομμένα σε κομμάτια, καθώς ο κίνδυνος επιμόλυνσης αυξάνεται και επιπλέον έχουμε απώλειες σε βιταμίνες. Αν παρόλα αυτά τα φρούτα ή τα λαχανικά είναι κομμένα, τότε θα πρέπει να εξασφαλίζεται και σε αυτή την περίπτωση η ψυκτική αλυσίδα.
Το ξεφλούδισμα των φρούτων, από την άλλη, μπορεί να είναι μια καλή τακτική για την αποφυγή χημικών κινδύνων, αλλά παράλληλα μειώνεται και με αυτόν τον τρόπο η περιεκτικότητα του γεύματος σε φυτικές ίνες και απαραίτητα ιχνοστοιχεία. Σημαντικό είναι, ακόμη, να εκπαιδεύονται τα παιδιά στην τήρηση κανόνων ατομικής υγιεινής και χειρισμού των τροφίμων. Τέλος, θα πρέπει να δίνεται προσοχή και στην καθαριότητα και υγιεινή των χώρων που διαθέτουν τα σχολεία για τη σίτιση των μαθητών.
Φυσικοί κίνδυνοι
Ως φυσικοί κίνδυνοι ορίζεται κάθε ξένη ύλη που είναι πιθανό να βρεθεί μέσα στο φαγητό. Παραδείγματα φυσικών κινδύνων είναι κομματάκια από πλαστικό ή γυαλί (!), μέρη της συσκευασίας, χαρτί, τρίχα, πέτρα κ.ά.. Για την αποφυγή των φυσικών κινδύνων θα πρέπει να ελέγχονται καλά οι πρώτες ύλες και να διασφαλίζεται η καθαριότητα του χώρου προετοιμασίας του γεύματος (κουζίνα/πάγκος).
Χημικοί κίνδυνοι
Χημικούς κινδύνους αποτελούν χημικές ενώσεις με τις οποίες επιμολύνεται το φαγητό μας είτε μέσω ρυπαντών (φυτοφάρμακα, καυσαέρια κλπ), είτε μέσω μετανάστευσης από τα υλικά συσκευασίας και τους περιέκτες. Οι χημικοί κίνδυνοι είναι γενικά δύσκολο να ελεγχθούν, όταν αγοράζουμε προσυσκευασμένα τρόφιμα. Μια καλή συμβουλή για τους γονείς είναι να δίνουν στα παιδιά τους λιγότερα ή καθόλου προσυσκευασμένα σνακ, αλλά όσο γίνεται περισσότερα παρασκευασμένα στο σπίτι.
Κατά την προετοιμασία στο σπίτι, καλό θα είναι να μην έρχονται τα τρόφιμα σε απευθείας επαφή με αλουμινόχαρτο ή πλαστικά σκεύη, ειδικά όταν είναι ζεστά. Ουσίες που περιέχονται σε αυτά όπως το αλουμίνιο, χρωστικές κ.ά. μπορούν με αυτό τον τρόπο να μεταναστεύσουν στο τρόφιμο και να καταλήξουν στον οργανισμό του παιδιού. Αν υπάρχει ειδική σήμανση επάνω στο πλαστικό, η οποία μας πληροφορεί ότι επιτρέπεται η χρήση σε φούρνο μικροκυμάτων, τότε το πλαστικό αυτό θεωρείται ακίνδυνο ακόμη και για ζεστό φαγητό. Η χρήση αντικολλητικού χαρτιού είναι πάντα πιο ασφαλής. Τα γυάλινα δοχεία είναι επίσης ασφαλή από αυτή την άποψη, αλλά η χρήση τους από παιδιά δε συστήνεται, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος να σπάσουν και να τραυματίσουν τα παιδιά ή ακόμα χειρότερα να καταπιούν κάποιο μικρό κομμάτι γυαλί.
Αλλεργιογόνα
Όσον αφορά στα αλλεργιογόνα, το καλύτερο που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι να διαβάζουν σωστά τις ετικέτες στις συσκευασίες των τροφίμων. Στα προσυσκευασμένα σνακ υπάρχει πάντα κατάλογος συστατικών, στον οποίο τα αλλεργιογόνα αναφέρονται με έντονη γραμματοσειρά (bold) ή υπογράμμιση. Για να μην υπάρχει επιμόλυνση με αλλεργιογόνα στο σπίτι θα πρέπει να τηρούνται οι συνήθεις κανόνες ορθής αποθήκευσης των τροφίμων, δηλαδή:
- Τα τρόφιμα να αποθηκεύονται σε καθαρούς περιέκτες
- Η προετοιμασία να γίνεται σε καθαρούς πάγκους με καθαρά σκεύη
- Να μην αναμιγνύονται ή έρχονται σε επαφή τα ασφαλή τρόφιμα με άλλα, τα οποία μπορεί να περιέχουν αλλεργιογόνα, πχ. Ξηροί καρποί
Όλα τα παραπάνω είναι εύκολο να γίνονται πράξη στην καθημερινότητα μας αρκεί να κάνουμε μερικές απλές αλλαγές στη ζωή μας:
- Μάθετε να διαβάζετε και να κατανοείτε τις ετικέτες των τροφίμων. Ένας Διαιτολόγος-Διατροφολόγος μπορεί να σας προσφέρει πολύτιμη βοήθεια σε αυτό.
- Οργανώστε και διατηρήστε οργανωμένη την κουζίνα σας με ετικέτες, προκαθορισμένες θέσεις, ακόμα και προκαθορισμένα σκεύη για την κάθε κατηγορία τροφίμου.
- Οργανώστε τα ψώνια σας με λίστες, ώστε να αγοράζετε μόνο τα απαραίτητα και να μη μένουν τρόφιμα για πολύ καιρό στα ράφια της κουζίνας σας.
- Εξασφαλίστε την καθαριότητα του χώρου (ειδικά των πάγκων) πριν και μετά από κάθε προετοιμασία γεύματος.
- Φροντίστε ώστε το παιδί να καταναλώνει τα πιο φρέσκα τρόφιμα και μην του προσφέρετε κάποιο τρόφιμο, που υποψιάζεστε ότι μπορεί να έχει αλλοιωθεί/επιμολυνθεί.
Στην Ελλάδα, όπως και σε όλο το Δυτικό κόσμο, οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας και η ποικιλία βιομηχανοποιημένων σνακ επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις διατροφικές επιλογές γονέων και παιδιών στο σχολείο. Η πρόσβαση όμως στην ενημέρωση θεωρείται πλέον δεδομένη. Συνεπώς, με λίγο καλύτερο προγραμματισμό, έχουμε τη δυνατότητα να παρέχουμε στα παιδιά υγιεινά και ασφαλή σνακ, για τις ώρες που βρίσκονται στο σχολείο, ούτως ώστε εκείνα να ανταπεξέλθουν στο φορτωμένο πρόγραμμα και να μεγιστοποιήσουν τις επιδόσεις τους.
Διάβασε εδώ ακόμη περισσότερα για τις υγιεινές συνήθειες που μπορούν να αποκτήσουν τα παιδιά στο σχολείο, όσον αφορά στην κατανάλωση γευμάτων.
