Συναισθηματικό φαγητό
Kαταλήγεις να χαλαρώνεις μ΄ένα ωραίο κρύο ποτό ύστερα απο έναν καυγά στη δουλειά ή μια πολύ απαιτητική μέρα; Ψάχνεις για φαγητό προκειμένου να νιώσεις καλύτερα ακόμα και σε στιγμές που δεν πεινάς; Η πρώτη σου αντίδραση όταν θυμώνεις, αγχώνεσαι, νιώθεις κούραση ή βαρεμάρα είναι ν΄ανοίξεις το ψυγείο;
Αν στις περισσότερες ερωτήσεις η απάντησή σου είναι ναι, τότε είναι πολύ πιθανό να κάνεις συναισθηματικό φαγητό. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι χρησιμοποιείς το φαγητό ως ένα μέσο ν΄αντιμετωπίσεις τα συναισθήματα (συνήθως αρνητικά) που βιώνεις και όχι να καλύψεις τη βιολογική σου ανάγκη (πείνα). Με αυτό τον τρόπο παρερμηνεύεις την έννοια του φαγητού και του δίνεις άλλη αξία από αυτή που πραγματικά έχει.
Για να ξεκαθαρίσει λιγάκι το τοπίο, το συναισθηματικό φαγητό δεν είναι αμαρτία. Όταν κανείς είναι αγχωμένος ή στεναχωρημένος είναι ανθρώπινο να τείνει προς το φαγητό προκειμένου να διαχειριστεί τα συναισθήματά του. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν το φαγητό μετατρέπεται στον μοναδικό μηχανισμό αντιμετώπισης των συναισθημάτων.
Στο σημείο αυτό σε ενθαρρύνω ν΄απαντήσεις με ειλικρίνεια στην παρακάτω ερώτηση:
Τι ποσοστό αυτοφροντίδας, σου καλύπτει το φαγητό;
Όταν τα συναισθήματά (αντί για το στομάχι σου) υπαγορεύουν διατροφικές συνήθειες, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες για υπερκατανάλωση τροφής. Το πιο επιζήμιο απ΄ όλα είναι ότι οδηγείσαι σε μια ανθυγιεινή σχέση με το φαγητό μακροπρόθεσμα.
Ας δούμε ορισμένα σημάδια ότι τρως συναισθηματικά:
#1 Τρως όταν έχεις άγχος, όταν στεναχωριέσαι, όταν νιώθεις μοναξια κ.λ.π
Ψάχνεις για φαγητό σε στιγμές όπου αισθάνεσαι θλίψη, άγχος, μοναξιά, απογοήτευση, πλήξη. Σου θυμίζει κάτι αυτό; Έαν το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι, ύστερα από κάποιο συναισθηματικό γεγονός, είναι να κάνεις έφοδο στο ψυγείο, τότε το πιθανότερο σενάριο είναι ότι τρως συναισθηματικά. Αυτό το μοτίβο φαγητού είναι τόσο ριζωμένο μέσα σου, που πιθανώς δεν το καταλαβαίνεις καν. Σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται συνήθως να καταναλώσεις όλο το βαζάκι με το φυστικοβούτυρο για να συνειδητοποιήσεις ότι δεν πεινούσες καθόλου. Ο μακροπρόθεσμος κίνδυνος είναι ότι οι αρχικοί λόγοι που σου προκαλούν δυσφορία δεν αποκαλύπτονται ποτέ και, ως εκ τούτου, δεν αντιμετωπίζονται και ποτέ. Όπως το να κρύβεις το κεφάλι σου στην άμμο δε σημαίνει ότι ο κόσμος δεν συνεχίζει, έτσι και το ν΄αγνοείς τα συναισθήματά σου τρώγοντας δε σημαίνει ότι το πρόβλημα έχει εξαφανιστεί. Είναι ακόμα εκεί, απλά δεν το ξέρεις.
#2 Βιώνεις ξαφνικά έντονη πείνα
Το ένα δευτερόλεπτο είσαι οκ και το αμέσως επόμενο θέλεις κάτι να φας; Η αλήθεια είναι ότι η βιολογική πείνα τις περισσότερες φορές εμφανίζεται σταδιακά και όχι εντελώς ξαφνικά. Στην περίπτωση της βιολογικής πείνας παρατηρεί κανείς χαμηλά επίπεδα ενέργειας και το στομάχι να γουργουρίζει (ακούγονται χαρακτηριστικοί ήχοι). Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη συναισθηματική πείνα, η οποία εμφανίζεται ξαφνικά. Τη μία στιγμή ετοιμάζεις την αυριανή παρουσίαση και την επόμενη σκέφτεσαι το σοκολατένιο κέικ στο ψυγείο. Την επόμενη φορά που θα φας κάτι, δοκίμασε να σημειώσεις πόσο χρόνο σου πήρε για να πεινάσεις. Αν ήταν μέσα σε δευτερόλεπτα τότε πιθανώς το φαγητό που ζητάς ν΄ανταποκρίνεται σ΄ένα συναίσθημα και όχι σε σωματική ανάγκη. Μία ωραία τακτική για να το διαπιστώσεις καλύτερα είναι την επόμενη φορά που θα πεινάσεις να δοκιμάσεις να καταναλώσεις 1 υγιεινό σνακ, όπως το μήλο. Παρατήρησε τι συμβαίνει: αρχίζει να σε ικανοποιεί ή δεν ΄΄σου κάνει τίποτα΄΄; Αν απάντησες το δεύτερο είναι γιατί δεν πεινάς πραγματικα.
#3 Πεθαίνεις για κάτι συγκεκριμένο
Όταν πεινάς πραγματικά (βιολογική πείνα) οποιοδήποτε φαγητό θα καλύψει την ανάγκη αυτή. Αν τρως όμως συναισθηματικά, έχεις την τάση να λαχταράς κάτι συγκεκριμένο που έχεις συνδέσει με άνεση και ευτυχία. Είτε πρόκειται για γλυκό, πίτσα ή οποιοδήποτε άλλο τρόφιμο, νιώθεις ότι χρειάζεσαι αποκλειστικά το συγκεκριμένο τρόφιμο. Διαφορετικά θα νιώθεις ανικανοποίητος/η για το υπόλοιπο της ημέρας.
#4 Τρως γρηγορότερα απ΄ότι συνήθως
Το συναισθηματικό φαγητό συχνά συνδέεται με την ύπαρξη περισπασμών. Παράλληλα με το φαγητό βλέπεις τηλεόραση ή μιλάς στο κινητό ή σκρολάρεις στο διαδίκτυο, σχεδόν σαν ν΄αποτρέπεις τον εαυτό σου απο το να συνειδητοποιήσεις τι κάνεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να τρως πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι συνήθως.
#5 Χρησιμοποιείς το φαγητό σαν ανταμοιβή ή επιβράβευση
Αν και εσύ έχεις διαπιστώσει ότι στο κλείσιμο μιας δύσκολης μέρας ή μετά την επίτευξη ενός προσωπικού στόχου επιζητάς την επιβράβευση μέσω του φαγητού, τότε πολύ πιθανό ν΄ ανήκεις στην κατηγορία όσων τρώνε συναισθηματκά. Φυσικά αυτό δεν είναι δικό σου λάθος. Οι περισσότεροι απο εμάς μαθαίνουμε απο νωρίς ότι το φαγητό είναι μια ανταμοιβή. Θυμήσου όταν οι γονείς σου επέτρεπαν να έχεις επιδόρπιο μόνο αν θα έτρωγες όλο το πιάτο με τα όσπρια ή αν θα είχες καλούς βαθμούς στο σχολείο. Η νοοτροπία αυτή στην ενήλικη ζωή είναι η συνταγή για συναισθηματικό φαγητό. Ακολουθεί μία ερώτηση που καλό είναι να επαναλαμβάνεις συχνά μετά το φαγητό σου: Χρησιμοποίησα το φαγητό για να ανταμείψω τον εαυτό μου; Εάν απαντάς συχνά «ναι», τότε είναι πιθανό να κάνεις συναισθηματικό φαγητό.
#6 Χρησιμοποιείς συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις για να περιγράψεις το φαγητό
Εάν οι λέξεις όπως ‘’πειραμός‘’, ‘’αμαρτωλό‘’, ‘’κολασμένο ‘’ είναι στο λεξιλόγιό σου, αυτό δείχνει ότι έχεις μια συναισθηματικά φορτισμένη σχέση με το φαγητό. Έχεις κατηγοριοποιήσει τα τρόφιμα σε ‘’καλά ‘’ και ‘’κακά ‘’ και δεν υπάρχει κάτι ενδιάμεσο.
Ταυτίστηκες με ένα ή περισσότερα απο τα παραπάνω σημάδια συναισθηματικής διατροφής; Πριν σε πιάσει πανικός μάθε ότι ο εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να εκπαιδευτεί πάνω σε αυτό με ειδικές τεχνικές (τεχνικές mindful eating) έτσι ώστε να τρώς όταν πραγματικά πεινάς (βιολογική πείνα). Θα χρειαστεί λίγη δουλειά, φυσικά, αλλά μέσα απο την εμπειρία αυτή θ΄απαλλαγείς απο το συναισθηματικό φαγητό και θα χτίσεις μια υγιή σχέση με το φαγητό.
