Η ημέρα της Καθαράς Δευτέρας, σηματοδοτεί για την ορθόδοξη εκκλησία την έναρξη της Σαρακοστής. Είναι κινητή εορτή και εξαρτάται απο την ημερομηνία του Πάσχα. Είναι ημέρα νηστείας αλλά και αργίας για τους Χριστιανούς. Συγκεκριμένα γιορτάζεται 48 μέρες πριν το ελληνορθόδοξο Πάσχα. Ονομάστηκε έτσι γιατί αποτελεί μία ‘’κάθαρση’’ πνευματική και σωματική για τους Χριστιανούς.
Γιορτάζεται σε όλη την Ελλάδα με διαφορετικά έθιμα. Το πέταγμα του χαρταετού, το γαϊτανάκι, αριστοφανικά έθιμα και αναπαραστάσεις γάμων έιναι μόνο μερικά απο αυτά.
Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στις εξοχές λέγεται Κούλουμα. Η ετυμολογία της λέξης έχει λατινικές ρίζες (κολούμνα = κολώνα ή κούμουλους = σωρός, κορυφή) ή αλβανική προέλευση (κόλουμ = καθαρός). Στο Δήμο Αθηναίων τα Κούλουμα γιορτάζονται στο Λόφο του Φιλοππάπου, όπως και σε πολλούς Δήμους της χώρας, με προσφορά φασολάδας και νηστίσιμων φαγητών στους δημότες.
Κούλουμα και εδέσματα
Παραδοσιακά στο τραπέζι μας την Καθαρά Δευτέρα συναντάμε τρόφιμα όπως ο ταραμάς, η λαγάνα, τα όσπρια και ο χαλβάς. Την τιμητική τους έχουν επίσης τα οστρακοειδή (π.χ μύδια, στρείδια, χτένια, γιαλυστερές, κυδώνια) και τα κεφαλόποδα (π.χ γαρίδες, χταπόδια, καλαμάρια, θράψαλα, σουπιές).
Σύμφωνα με τον ΕΦΕΤ (ενιαίος φορέας ελέγχου τροφίμων):
- η επιλογή των τροφίμων
- η μεταφορά και αποθήκευσή τους στο σπίτι, ειδικά όσων χρειάζονται ψύξη το συντομότερο δυνατό
- οι προσεκτικοί χειρισμοί για την προετοιμασία τους
αποτελούν σημαντικές πρακτικές για την ασφάλειά μας και για την αποφυγή αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία.
Ταραμάς
Σήμα κατατεθέν της ημέρας, τον συναντάει κανείς σε 2 μορφές, λευκό και ρόζ. Αποτελεί βασικό στοιχείο της ταραμοσαλάτας και είναι ουσιαστικά αλατισμένα αυγά ψαριών που έχουν υποστεί ωρίμανση. Ο άσπρος ταραμάς είναι καλύτερος ποιοτικά αφού αποτελείται απο 100% αυγά ψαριών. Απο την άλλη ο ροζ ταραμάς έχει προσθήκη χρώματος, κάτι που τον κάνει ελκυστικό στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
Είναι πλούσιος σε βιταμίνες D και Α, πολυακόρεστα ω3 λιπαρά οξέα και μαγνήσιο.
Mindfood tip: Παρ’όλες τις ευεργετικές του ιδιότητες χρειάζεται προσοχή απο άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση και νεφρικά προβλήματα λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε Na.
Λαγάνα
Ξεκάθαρα αποτελεί την πρωταγωνίστρια της Καθαράς Δευτέρας.
Η λαγάνα:
- Είναι πλούσια πηγή σύνθετων υδατανθράκων και προσφέρει άμεση ενέργεια στον οργανισμό
- Περιέχει σημαντικές ποσότητες βιταμινών του συμπλέγματος Β
- Έχει (εξαιτίας του σουσαμιου) αντιοξειδωτικές ουσίες τις «λιγνάνες» οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη μείωση της χοληστερίνης και τον καλύτερο έλεγχο της αρτηριακής πίεσης.
Mindfood tip: Η ενεργειακή της αξία δεν διαφέρει απο αυτή του ψωμιού. Παρ΄όλα αυτά οι φέτες που καταναλώνουμε είναι μεγαλύτερες και συνήθως αρκετά περισσότερες με αποτέλεσμα συχνά να ξεπερνάμε τα όρια.
Χαλβάς
Ο χαλβάς αποτελεί και όχι άδικα το superfood της σαρακοστής.
Περιέχει:
- Βιταμίνη Ε
- Ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο
- Λιγνάνες (φυτοοιστρογόνα με αντιοξειδωτικές ιδιότητες)
- Φυτοστερόλες (συνδέοντια με χαμηλά επίπεδα LDL)
Βέβαια, χρειάζεται προσοχή και μέτρο. Πρόκειται για ένα τρόφιμο αρκετά θερμιδογόνο καθώς τα 100 γρ. χαλβά αποδίδουν περίπου 500 kcals. Καλό είναι ν΄ αποφεύγουμε τον χαλβά με προσμίξεις άλλων συστατικών, όπως η σοκολάτα διότι έτσι οι θερμίδες του εκτοξεύονται ακόμη περισσότερο, με αποτέλεσμα να χάνουμε το στόχο, για τον οποίο τον καταναλώνουμε.
Mindfood tip: Προτίμησε τις πιο απλές εκδοχές του και απόφυγε τις υπερβολές στις ποσότητες.
Οστρακοειδή
Τα οστρακοειδή αποτελούν πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας. Είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, μέταλλα όπως π.χ ο σίδηρος και ο ψευδάργυρος και Ω3 λιπαρά οξέα.
Παρακάτω ακολουθούν οδηγίες για τη σωστή διαλογή τους.
Όταν πρόκειται για νωπά οστρακοειδή με κέλυφος δώσε προσοχή στα παρακάτω
- Το κέλυφος να είναι κλειστό και ν΄ανοίγει πολύ δύσκολα ή αν είναι μερικώς ανοιχτό με την ελάχιστη πίεση πάνω στο κέλυφός να κλείνει μόνο του ερμητικά.
- Το περιεχόμενο να είναι υγρό, καθαρό και άοσμο.
- Η σάρκα να είναι υγρή, γερά προσκολλημένη στο κέλυφος (με τσίμπημα καρφίτσας ή με λίγες σταγόνες λεμονιού προκαλείται συστολή του σώματος).
Για τα αποφλοιωμένα μύδια που πωλούνται πάνω σε πάγο, ελέγχουμε ότι η σάρκα τους
- είναι γυαλιστερή και συνεκτική
- αναδίδει μυρωδιά θάλασσας
Τροφική δημητηρίαση και οστρακοειδή
Η τροφική δηλητηρίαση είναι πάντα μια πηγή ανησυχίας τη μέρα αυτή κυρίως λόγω των θαλασσινών που καταναλώνονται σε μεγαλύτερη κλίμακα απ΄ότι συνήθως. Παρά το γεγονός ότι οι διατροφικές ασθένειες μπορεί να επηρεάσουν τον οποιοδήποτε, υπάρχει και μια μερίδα πληθυσμού που έιναι περισσότερο ευάλωτη. Άτομα με διαβήτη, ηπατική νόσο και γαστρεντερικά προβλήματα βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Ακολούθησε τις παράπανω χρήσιμες πρακτικές για ασφαλή Κούλαμα για εσένα και τους γύρω σου.
